شب زفافشب زفاف شب اول عروسی یا اوّلین شبی است که یک دختر و پسر، تغییر کیفیتی و کمّیتی در زندگی خود می‌دهند و با انجام آداب عروسی و زناشویی، نام شوهر و همسر ـ عروس و داماد ـ را بر خود می‌نهند، و زندگی جدید را با همتای خود آغاز می‌کنند. فهرست مندرجات۲ - آداب شب زفاف ۳ - دعا کردن ۴ - اجتناب از شرکت شیطان در انعقاد نطفه ۵ - آمیزش در محیط سر پوشیده ۶ - آماده سازی حجله ۷ - آماده سازی عروس ۸ - کسب اطلاعات کافی جنسی ۹ - توصیه‌های پیامبر ۱۰ - احکام و آداب شب رفاف از دیدگاه امام خمینی ۱۰.۱ - جواز غنا در شب زفاف ۱۰.۲ - استحباب در شب قراردادن زفاف ۱۰.۳ - استحباب ولیمه شب زفاف و آداب آن ۱۰.۴ - مستحبات مخصوص زناشویی در شب زفاف ۱۰.۵ - آداب خلوت با همسر ۱۰.۵.۱ - آداب مستحب ۱۰.۵.۲ - آداب مکروه ۱۱ - پانویس ۱۲ - منبع ۱ - ازدواج در سنتقدرت تکوینی زفاف به گونه‌ای است که با توجّه به جاذبه وانهاده در ضمیر انسان، در وهله اول مستحب شمرده می‌شود، و با احتمال آلودگی به گناه، واجب به حساب می‌آید. از این رو ازدواج از سنّت نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است و ایشان فرموند: «ازدواج از سنّت من است و هر کس از سنّت من سرپیچی کند، از من نیست» [۱]
پاک نژاد، سید رضا، ازدواج مکتب انسان سازی، قم، انتشارات اخلاق، چاپ حافظ، ۱۳۷۶، جدوم، ص۸۷ تا ۹۲.
۲ - آداب شب زفافبرا شب زفاف آدابی ذکر شده است: [۲]
اشتهاردی، محمّد مهدی، ازدواج آسان، قم، انتشارات نبوی، چاپ اول، ۱۳۷۱، ص۲۴۱- ۲۵۰.
۳ - دعا کردناز آداب مستحبّی شب زفاف، نماز و دعا است. این شب یکی از اوقاتی است که دعا و طلب حاجتی در آن، پیش از انجام اعمال زناشویی مستجاب است. امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «هنگامی که عروس را نزد تو آوردند، خودت وضو بگیر و به او نیز بگو وضو بگیرد، دو رکعت نماز بخوان، و به او نیز بگو که دو رکعت نماز مستحبی بخواند، سپس حمد و ثنای پروردگار عالم را انجام بده و صلوات بر محمّد و آلش بفرست، آن گاه دعا کن و به حاضرین بگو «آمین» بگویند و این دعا را بخوان: «اَللّهُمَّ ارزقنی اُلفَها و وُدَّها وَ رِضاها، وَ ارضِنی بِها، و اجمَع بَینَنا بِاَحسَنِ اجتماعٍ وَ انس وَ ائتِلافٍ، فَاِنَّکَ تُحِبُّ الحَلالَ وَ تُکرِهُ الحرامَ؛ خدایا، دوستی و محبّت و خوشنودی او را روزی من گردان، و مرا به او خشنود ساز و بین ما و او به پیوند نیک و صمیمانه جمع کن، چرا که تو حلال را دوست داری و حرام را ناپسند می‌دانی». هم‌چنین از ایشان نقل شده است که: هنگامی که خواستی با همسرت همبستر شوی، متوجّه خدا باش و بگو: «اَللّهُمَّ ارزُقنی وَلَداً وَاجعَلهُ تَقیا زَکیاً لَیسَ فی خَلقِهِ زیادَةٌ وَلا نُقصانٌ واجعَل عاقِبَتهُ اِلی خیر؛ خدایا فرزندی به من عطا فرما، و او را پرهیزگار و پاک گردان، جسمش را کامل و موزون قرار بده، و عاقبت امرش را ختم به خیر بفرما» ۴ - اجتناب از شرکت شیطان در انعقاد نطفهدر شب زفاف و یا هر وقت دیگر که همسران می‌خواهند با هم همبستر شوند، «بسم الله» بگویند، و مراقب باشند که در آن هنگام از هرگونه گناه دور باشند، حتّی فکر گناه نکنند، تا شیطان در نطفه آنان شریک نشود؛ زیرا نطفه پایة اوّل ساختار فرزند آینده را تشکیل می‌دهد. امام صادق (علیه‌السّلام) دستور فرموده‌اند که هنگام همبستر شدن گفته شود: «اَعوذَُ بِالله السَمیع العَلیم مِنَ الشّیطانِ الرَّجیم؛ پناه می‌برم از خدای شنوا و دانا، از شیطان رانده از درگاه خدا». [۵]
حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، نشر اسلامیه، ج۱۴، ص۹۷.
۵ - آمیزش در محیط سر پوشیدهدر شب زفاف در محیطی سرپوشیده باید انجام گیرد، و نیز لازم است مسائل خصوصی و اسراری که در این رابطه وجود دارد، برای کسی نقل نشود، و با این کار حریم حیاء و عفّت و غیرت اسلامی را حفظ کنند. [۶]
پاک‌نژاد، سید رضا، ازدواج مکتب انسان‌سازی، قم، انتشارات اخلاق، چاپ حافظ، ۱۳۷۶، جدوم، ج۲، ص۸۱ـ ۷۳
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: «سوگند به آن کسی که جانم در دست اوست، اگر مردی با همسرش در خانه‌ای همبستر شود و کودکی آنها را بنگرد و سخن و صدای نفس آنها را بشنود، آن کودک هرگز رستگار نخواهد شد، اگر پسر باشد، زناکار می‌شود و اگر دختر باشد، آلوده دامن می‌گردد.» هر کدام از همسران، دستمال جداگانه‌ای داشته باشند و اگر دستمال آنها یکی باشد، موجب دشمنی و سپس جدایی و طلاق خواهد شد. ۶ - آماده سازی حجلهبهتر است یک اتاق مناسب، راحت و آرامش‌بخش، در یک مکان آرام و به‌دور از هرگونه دغدغه و اضطراب آماده شود تا عروس و داماد از هر نظر راحت و آسوده باشند. ۷ - آماده سازی عروسدختران معمولاً به دلیل شنیدن خاطرات دوستان و اطرافیانش، از این شب و خطرات احتمالی آن درباره پرده بکارت ترس و اضطراب دارند، که اولاً خود آنها باید با افزایش آگاهی خود، اضطراب را دور کنند، و ثانیاً پسران باید رعایت حال آنان را بکنند و با آماده‌سازی و به تدریج اقدام نمایند. ۸ - کسب اطلاعات کافی جنسیپسر و دختر باید قبل از شب زفاف اطلاعات لازم را در مورد امور جنسی لازم، البته از راه صحیح و مشروع آن را کسب کنند تا آن شب مشکلی پیش نیاید. ۹ - توصیه‌های پیامبرتوصیههای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به حضرت علی (علیه‌السّلام): هنگامی که عروس به خانه تو وارد شد: ۱. کفش‌های او را در آور، تا بنشیند. ۲. پاهای او را بشوی. ۳. از آن آب، از در خانه تا انتهای آن بپاش (چنین کاری موجب رفع و دفع انواع فقر شده و باعث نزول برکت‌های بسیار خواهد شد.) ۴. تا هفت روز، عروس را از خوردن شیر، سرکه، گشنیز و سیب ترش منع کن (زیرا رحم زن بر اثر خوردن این چهار غذا، سرد شده برای باروری آماده نمی‌شود.) ۵. در آغاز و وسط و آخر ماه (قمری) آمیزش نکن. ۶. بعد از ظهر آمیزش نکن. ۷. هنگام آمیزش سخن نگو. ۸. هنگام آمیزش به فکر زن دیگری نباش. ۹. شب عید فطر و قربان آمیزش نکن. ۱۰. آمیزش در شب دوشنبه و آغاز شب سه شنبه و شب پنجشنبه و هنگام ظهر و پنج شنبه و هم چنین شب جمعه و بعد از ظهر جمعه خوب است. [۷]
انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، نشر‌ام ابیها، ص۲۰۶.
[۸]
مجلسی، محمدباقر، حلیة المتقین، ص۱۲۵.
[۹]
اشتهاردی، محمّد مهدی، ازدواج آسان، قم، انتشارات نبوی، چاپ اول، ۱۳۷۱، ص۲۴۵.
[۱۰]
پاک‌نژاد، سید رضا، ازدواج مکتب انسان‌سازی، قم، انتشارات اخلاق، چاپ حافظ، ۱۳۷۶، ج دوم، ص۷۳ تا ۸۲.
۱۱. بدون وضو آمیزش نکن. دستورات فوق اوامر ارشادی است یعنی بهتر است که این‌گونه عمل شود. و جنبه وجوبی ندارد. در برخی از آنها توجه به انعقاد نطفه است یعنی اگر نطفه‌ای در آن شرایط منعقد شود می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی باشد. ۱۰ - احکام و آداب شب رفاف از دیدگاه امام خمینیدر کتب فتوایی امام خمینی احکام و آدابی برای شب زفاف بیان شده است. ۱۰.۱ - جواز غنا در شب زفافگاهی غنای زنان آوازه‌خوان در عروسی‌ها استثنا شده و آن بعید نیست. و احتیاط (واجب) ترک نشود که به زفاف عروس و مجلسی که جلوتر یا بعد از آن برای زفاف گرفته می‌شود اکتفا شود؛ نه هر مجلسی، بلکه احتیاط (مستحب) این است که مطلقاً اجتناب شود. [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۲۸، کتاب المکاسب و المتاجر، مسالة۱۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۱۰.۲ - استحباب در شب قراردادن زفافمستحب است که زفاف در شب باشد. [۱۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۶، کتاب النکاح، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۱۰.۳ - استحباب ولیمه شب زفاف و آداب آندر شب زفاف یا روز آن ولیمه مستحب می‌باشد، به‌درستی که ولیمه از سنن مرسلین است. [۱۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۶، کتاب النکاح، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و فقط یک روز یا دو روز مستحب است، نه بیشتر، برای آنکه از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت است که: «ولیمه در روز اول حق و در دو روز کرامت است و سه روز ولیمه دادن ریا و سمعه است». و سزاوار است که مؤمنین برای ولیمه دعوت شوند و برای آنها مستحب است که آن را اجابت نمایند و از ولیمه بخورند، اگرچه دعوت شده روزه مستحبی داشته باشد. و سزاوار است که دعوت صاحب دعوت، هم اغنیاء و هم فقرا را شامل شود و دعوت را مخصوص اغنیا قرار ندهد؛ پس از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است که: «بدترین ولیمه‌ها ولیمه‌ای است که اغنیا به آن دعوت شوند ولی فقرا به آن دعوت نشوند.» [۱۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۶، کتاب النکاح، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۱۰.۴ - مستحبات مخصوص زناشویی در شب زفافبرای کسی که می‌خواهد در شب زفاف یا روز آن به زن دخول نماید مستحب است که دو رکعت نماز بخواند سپس بعد از آن به آنچه که از حضرات معصومین (علیهم‌السّلام) وارد شده دعا کند و هر دو با طهارت باشند. و مستحب است که درحالی‌که رو به قبله است دستش را روی پیشانی عروس بگذارد و بگوید: «خدایا! بر اساس کتاب تو با او ازدواج کردم و او را به‌عنوان امانت تو گرفتم و فرج او را با کلمات تو حلال نمودم، پس اگر در رحم او چیزی قرار دادی، پس او را مسلمان و از نظر خلقت سالم قرار بده و او را بهره و نصیب شیطان قرار مده». ۱۰.۵ - آداب خلوت با همسربرای خلوت کردن با زن مطلقاً ولو در غیر زفاف، آدابی است که بعضی از آنها مستحب و بعضی مکروه می‌باشد. [۱۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۷، کتاب النکاح، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۱۰.۵.۱ - آداب مستحباما آداب مستحب آن: از جمله آنها این است که: در وقت جماع نام خدا را ببرد؛ زیرا بردن نام خدا، از شرک شیطان نگاه می‌دارد، از امام صادق (علیه‌السلام) است: «وقتی یکی از شما نزد زنش می‌رود پس یاد کند خدا را و اگر این کار را نکرد و از او فرزندی بود نصیب شیطان است». و در معنای این خبر اخبار زیادی است. و از جمله آنها این است که: از خدای تعالی بخواهد که به او فرزندی باتقوا و مبارک و پاک و پسر و مستوی الخلقه روزی نماید. و از جمله آنها این است که: با وضو باشد مخصوصاً اگر زن حامله باشد. [۱۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۷، کتاب النکاح، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و جماع در شب دوشنبه و سه‌شنبه و پنجشنبه و جمعه و روز پنجشنبه در وقت ظهر و روز جمعه بعد از عصر مستحب است. [۱۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۷، کتاب النکاح، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۱۰.۵.۲ - آداب مکروهو اما آداب مکروه آن: پس جماع در شب خسوف ماه و روز کسوف خورشید و روز وزیدن باد سیاه و زرد و زلزله و در وقت غروب آفتاب تا شفق برود و بعد از طلوع سپیده تا طلوع آفتاب و در هنگام محاق و در شب اول هر ماه غیر از ماه رمضان و در شب نیمه هر ماه و در شب چهارشنبه و در شب عید قربان و عید فطر مکروه است. [۱۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۸، کتاب النکاح، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و جماع در مسافرت درصورتی‌که آبی نداشته باشد که با آن غسل کند و جماع درحالی‌که لخت است و بعد از احتلام قبل از غسل کردن، مکروه است. البته چند دفعه جماع کردن - بدون آنکه غسلی بین آنها انجام دهد - اشکالی ندارد پس غسلش را آخر همه انجام می‌دهد، لیکن شستن عورت و وضو گرفتن در هر مرتبه، مستحب است. و مکروه است که در وقت جماع کردن کسی نزد او باشد که به او نگاه می‌کند حتی پسربچه و دختربچه. و روبه‌قبله و پشت به قبله جماع نمودن و در کشتی و سخن‌گفتن به غیر ذکر خدا در وقت جماع مکروه است. و جماع نمودن درحالی‌که مرد یا زن حنا بسته باشد و در وقت پر بودن معده از غذا مکروه است، که از امام صادق (علیه‌السلام) است: «سه چیز بدن را خراب می‌کنند و چه‌بسا به قتل می‌رسانند: حمام رفتن با پر بودن معده، جماع در وقت پر بودن معده و نکاح با عجوزه‌ها»، و ایستاده جماع نمودن و زیر آسمان و زیر درختی که میوه می‌دهد، مکروه است. و یکی بودن دستمال مرد و زن مکروه است، بلکه باید هرکدام از آنها دستمال جداگانه داشته باشند و با یک دستمال خود را پاک نکنند که شهوت بر شهوت واقع شود، چون در خبر است که این کار بین آنها عداوت می‌آورد. [۱۹]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۷، کتاب النکاح، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۱۱ - پانویس۱۲ - منبع• سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شب زفاف»، تاریخ بازیابی۹۵/۸/۱۱. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رده‌های این صفحه : آداب ازدواج | آداب اسلامی | اخلاق اسلامی | ازدواج | جوانان | دیدگاه های فقهی امام خمینی | مقالات اندیشه قم
|